شماره 17: مسئله تغییر و سیر اعتیاد

روز همه‌ی دوستان بخیر . امروز در خدمتتون هستم این ساعت و مبحثی رو که قراره دنبال کنیم : سیر اعتیاد در افراد هست . میخوام به این نکته اشاره کنم که یکی از نکاتی که خیلی در مورد اعتیاد مهمه ، در مورد علامت شناسی اعتیاد مهمه، خیلی ها این سوالات رو می‌پرسن معتادا چجور آدمایین؟ معتادا چه رفتارهایی از خودشون نشون میدن؟ یا حتی اشاره می‌کنند با یه معتاد چجوری باید برخورد کنی چی بهش بگیم؟ نکته‌ی خیلی مهمی که من می‌خوام در این ساعت به اون اشاره کنم این که اعتیاد یه پدیده‌ی ثابت و یکنواخت نیست و با گذشت زمان ، سیر این بیماری عوض میشه. یعنی وقتی صحبت از این میشه که ما با معتاد چگونه برخورد کنیم؟ جواب اینه که کدوم معتاد؟ در کدام مرحله از اعتیادش؟ اعتیاد یک چرخس ، یک فرایند طولانی مدته که چندین سال طول می‌کشه و در سال‌های مختلف ، مراجعان رفتارهای مختلفی از خودشون نشون میدن . برای همین یک اشتباه بسیار مهمی که به نظر من درمانگران می‌کنن ، مشاوران می‌کنند روانپزشکان ، روانشناسان میکنند اینه که این پدیده رو در طی زمان یکسان فرض می‌کنند . این پدیده یکسان نیست با گذشت زمان مرتب ماهیتش عوض میشه . طرز برخورد ما عوض میشه ، علامت شناسیش عوض میشه و آسیب‌شناسیش عوض میشه . کوتاه سخن اینکه پس وقتی این سوال پیش میاد که با معتاد جماعت ما باید چگونه برخورد کنیم ؟ صحبت من اینه که معتاد در کدام مرحله از دوره‌ی اعتیاده؟ در CD قبل اشاره کردیم که ما اعتیاد واحد نداریم ، یعنی درواقع اینجور نیست که همه‌ی اعتیادها یه علامت رو داشته باشن .. تو بعضیا مسئله‌ی تحمل و علائم محرومیت مطرحه، تو بعضیا مسئله‌ی تلاش ناموفق برای ترک مطرحه، تو بعضیا استمرار رفتار اعتیادی با وجود عوارض منفی مطرحه. پس همونجور که در هر لحظه در گروه‌های مختلف اعتیادی ما علائم مختلف داریم ، در زمان‌های مختلف هم در گروه‌های مختلف اعتیادی ما علائم مختلفی رو خواهیم دید . پس این ساعت در خدمتتون هستم و می‌خوایم این سیر رو با هم نگاه کنیم . پس بحث امروز ما سیر رفتار اعتیادی ایت . خب ببینید این یک سیر شایع از رفتار اعتیادی به ویژه اعتیاد به مواد مخدر است . تکرار می‌کنم اعتیادهای مختلف سیر های متفاوتی دارن، ولی این الگو نسبتا یک سیر ثابت است. یک سیر شایع هست ببخشید و تو خیلی از معتادان به خصوص معتادانی که منظور معتادان به مواد مخدر هست و به صورت اخص منظور تریاک ، هروئین، کرک هست ما این سیر رو می‌بینیم. به همین دلیل من می‌خوام این سیر رو به عنوان یک الگوی شایع این ساعت به بحث بگذارم و به شما توضیح بدم که وقتی شما یه معتاد میبینید باید بدونی در کدام مرحله قرار داره ؟ مختصر یه توضیح بهتون بدم که این ستون‌ها رفتارهای اعتیادیست ، مثلا شما تصور کنید مصرف مواد مخدر یا مثلا قمار بازی یا شمادر نظر بگیرید مصرف الکل. این محور هم محور زمان رو تشکیل میده و این پایین که شما می‌بینید ادامه‌ی همین بالاست . یعنی برای اینکه ما panoramic viewنداریم و نمی‌تونیم تا ته سالن ، تا ته اتاق بریم من این دوتا رو ادامه‌ی هم گذاشتم . یعنی شما ببینید مثلا شما اینجوری فرض کن از اینجا میاد بعد از اینجا ادامه پیدا می‌کنه . اگر هم بخواین یه تخمینی دستتون بیاد که مثلا من چند سال میخواستم نشون بدم؟ شاید این یه چیزی حدود ده سال از زندگی یک معتاد رو در بر میگیره . حالا ما می‌خوایم ببینیم تو هر مقطع ، وقتی یه معتاد و ببینیم چه حالت‌هایی داره؟ پس رفتار شروع می‌شه و می‌ریم جلو . خب آماده‌این؟ شروع کنیم .. بیایم این سفر چند ساله رو این ده سال مثلا سیر اعتیاد رو تو یه ربع نیم ساعت براتون توضیح بدم . خب شماره ‌یک : این محل هایی که اینا رو گذاشتم تقریبیه قطعی نیست. یعنی حول و حوش این منطقه‌است . توی اوایل دوره‌ی اعتیاد شما همچین علائمی می‌بینید ، یعنی شما تصور کنید کسیه که تازه رفتار اعتیادش رو شروع کرده ، ببینید مصرف خیلی زیاد و سنگین نیست در مقایسه با اون چیزی که تو سال‌های بعد می‌بینیم و همچنین نگاه کنید بعضی موقع‌ها مصرف on و off یعنی بعضی موقع مصرف می‌کنه بعضی موقع مصرف نمی‌کنه این معمولا تو یکی دو سال اول اعتیاد دیده میشه. شما هیچ دقت کردید؟ مثلا تو شرح حال می‌گیرید از بیمار می‌پرسیدم مصر موادت از کی شروع شد؟ میگه از سال هفتاد و دو ، میگه اون زمان چقدر مصرف می‌کردی؟ میگه اون زمان هر روز مصرف نمی‌کردم ، مثلا پنجشنبه‌ها بود بیشتر مصرف می‌کردم بعضی موقع‌ها دوشنبه‌ها اضافه می‌شد پنجشنبه و دوشنبه مثلا دو روز در هفته مصرف ثابتم بود و این مصرف ثابت مثلا به مدت دو سال ادامه پیدا کرد . میگیم که خب بعد چی شد؟ میگه بعدش مثلا یه مقدار دفعاتش بیشتر شد، مثلا جمعه ها هم بهش اضافه شد و مقدار مصرف من هم افزایش پیدا کرد . حالا بیایم ببینیم تو اون فاز اول علامت معتادان چه هست؟ تو این مرحله. تو این مرحله اعتیاد براشون بسیار لذت بخشه ، وقتی می‌پرسی اون موقع که مصرف میکردی چه حالتی داشتی؟ میگفت خیلی خوب بود، همش علائم خوب بود ، بهم انرژی می‌داد، بهم روحیه می‌داد، احساس خیلی سرخوشی بهم می‌داد ، همون مصرف سه چهار روز یه بار که داشتم احساس می‌کردم که به من یه حالت خیلی شادابی و نشاط می‌ده. خلقشون معمولا در این مرحله خیلی خوبه . وقتی ازشون می‌پرسی روحیت چجور بود؟ میگه که خیلی شاد ، شنگول، بگو بخند ،اصلا هیچ مشکلی نداشتم، هیچ غمی نداشتم. شما ممکنه بگین والا ما شنیدیم معتاد جماعت ناامید ، افسردست، تو خودشه، می‌خواد خودکشی کنه آره ..خواهید دید که در مراحل بعدی.. ولی تو این مرحله معمولا دوران طلایی ست. یعنی اون اوایل مصرف که مصرف هر روزه معمولا نیست یا اگر هم شده خیلی فشرده نیست شما می‌بینید که اعتیاد خیلی لذت بخشه و فرد روحیش خوبه . میگه افکار مثلا خودکشی داشتی؟ میگه نه بابا افکار خودکشی برای چی؟ سال هفتاد و دو- هفتادو سه انقدر حالم خوب بود و کارکردش حتی میگه از حالت طبیعی هم بهتر بود . میگه اون دوره خیلی عجیبه ، مثلا مردم میگفتن تو این همه انرژِی رو از کجا میاری؟ بقیه مردم شیش ساعت کار می‌کردن خسته می‌شدند من دو شیفت کار میکردم ، آخر دو شیفت هم خندون شاد می‌رفتم خونه وتازه همه می‌گفتن ببینید تازه اومد خونه شروع می‌کردیم با بقیه خوش و بش کردن و روحیه بالا و انرژی خوب . میگه تو اون موقع تصمیم داشتی بذاری کنار؟ میگه نه والا.. تو اون دوره هیچ تصمیمی برای توقف مصرف نداشتم .احساس میکردم اصلا برای چی باید بزارم کنار ؟ چه چیزی رو کشف کردم! خیلیاشون میگن تو این مراحل اولیه اینقد برامون جالب بود که یا اصلا صداش رو در نمیوردیم ، یواشکی استفاده می‌کردیم و احساس می‌کردیم به ریش بقیه هم می‌خندیدیم که آخه این همچین چیزی ندارن .. مثلا بیچاره‌ها .. شما با این زندگی چجوری زندگی می‌کنید؟ من که این رو کشف کردم مثلا زندگیم یه جور دیگه شد . یا اینکه یواشکی به این قاون خیلی تشویق میکردم .این تشویق کردن تو این مرحله یه ذره نگران‌کنندست.. چون معتادایی که تو این مرحله هستند، بسیار مسری هستند و رفتارشون رو به این و اون سرایت میدن و حتی می‌تونن الگوی خوبی برای دیگران باشن . میگه ببین روحیم خوبه ، انرژیم خوبه، با کسی دعوا نمی‌کنم، شادم، شنگولم ، بیست و چهار ساعتم هم دارم استفاده می‌کنم شما بدبختا دارین چیکار می‌کنید ؟ پس این فاز طلایی مواد است. رفتار خودش رو طبیعی و بی اشکال میبینه . در مقابل نظر دیگه هم پنهان کار و سرکشه. دیگران اگه بگن داری چیکار می‌کنی؟ هیچی کار خاصی نمیکنم نه..نه.. مواد مصرف میکنی؟ نه بابا مواد چیه؟تو معتادی؟ نه من معتاد نیستم ، مشکلی ندارم شما ها همتون بد بینید، من نمیدونم چرا اینقدر دور وریام انقدر به من بد بینن؟ چشم ندارن مارو ببینن ما یه ذره شادیم ؟شنگولیم؟ دروغ‌های خیلی قشنگی سر هم می‌کنن ،احساس قدرت میکنن، احساس اقتدار میکنن، احساس می‌کنن که خیلی برندن دست بردن و طبیعیست که هیچوقت برای مشاوره و درمان مراجعه نمیکنن. یعنی خیلیا مثلا میان پیش ما، من این جواب این سوال رو دارم اینجوری میدم خیلیا میان پیش ما میگن که ما یه آشنا داریم ، مواد مصرف میکنه میگم خودش گفته؟ میگه نه نه نه خودش که گردن نمی‌گیره .. ما حدس میزنیم..وسایلش رو گشتیم دیدیم .. میگم خب بیاریدش پیش من برای مشاوره ، میگه آخه نمیاد ..میگم برای چی نمیاد ؟ میگه اصلا قبول نداره معتاده. میگم چجوری قبول نداره؟ میگه اصلا قبول نداره مصرف میکنه .میگه شما همتون بدبینید، به شما ها چه؟ نمی‌دونم چشم ندارید من رو ببینین، الکی میگید معتاده . دشمنام این رو میگن، باجناقم این رو میگه . از این جور چیز ها.. پس حواستون باشه تو این مرحله برای مشاوره هم نمیاد ، در نوعی ماه‌عسل با رفتارهای اعتیادیه. خیلی احساسش خوب و حس می‌کنه یه چیز گنجی رو کشف کرده . خب این ماه عسل چقدر طول میکشه ؟ اینی که چقدر طول می‌کشه به چندتا پارامتر بستگی داره .. زیرساخت شخصیتی طرف ، شرایط محیطی طرف، شرایط ژنتیکی طرف ، نوع ماده‌ای که مصرف می‌کنه… ادامه دارد …