شماره 41: نگاه اولیه به اصول درمان اعتیاد

… یعنی نیاز به افزایش رفتار یا پاداش برای حفظ اثر، پس یکی از ویژگی‌های اعتیاد اینه که اون پاداشی رو که شما داری تجربه میکنی باید مرتب مقدارش رو افزایش بدی. اگه شما دارین قمار می‌کنی، مثلا سر ده هزار تومن قمار می‌کنی، کم‌کم میای سر بیست هزار تومن ..پنجاه هزار تومن.. صد هزار تومن قمار مکنی. اگه شما روزی یه ساعت قمار می‌کنی، بعد از یه مدت میاید روزی سه ساعت قمار میکنی. اگه نکنی اون مزه رو بهت نمی‌ده. اگه نکنی اون کارکردهای پاداش گونه رو نداره. اگه نکنی حوصلت سر میره. مجبوری مقدارش رو بیشتر کنی. پس مقدارش، شدتش، دفعاتش به تدریج افزایش پیدا می کنه. یعنی این که شما نیاز دارید که مرتب اون رو بیشتر و بیشتر کنید تا اثرش رو بتونی ببینی. همین توی حوزه‌های دیگه هم هست، مثلا اونایی که اینترنت کار می‌کنن، میگن اولش نیم ساعت کار می‌کردیم.. خیلی خوشمون میومد قشنگ مشکلاتمون یادمون می‌رفت سرخوش میشدیم. الان روز باید پنج ساعت کار کنیم تا احساس ارضا شدن داشته باشیم. دیگه نیم ساعت جوابمون رو نمیده. تریاکی ها هم به صورت سنتی میگن دیگه، میگن یه گرمت میشه دو گرم میشه، پنج گرم، میشه ده گرم. اونمقدار دیگه جواب شما رو نمیده. پس به این میگن تحمل. همین‌جا نگاه کنید تحمل رو اصل اول گذاشته. این تا حدی اون میراث کلاسیکه. که اعتیاد ها رو بیشتر اعتیاد به شکل تریاک و الکل میدیدن. ولی همین جوری که ما میریم پایین‌تر، اعتیاد ها رفتاری میشه.. اصول بعدی مهم خواهد شد به اون اشاره خواهم کرد. دو: علائم محرومیت Withdrawal یا علائم محرومیت.. علائم ترک هم بهش میگن. یعنی وقتی اون رفتار رو ول می‌کنی علائم ناخوشایندی میاد سراغت. مثلا بی‌خوابی، افسردگی، پرخاشگری، بی‌قراری، دلشوره، نگرانی، احساس پوچی، احساس ناامیدی. پس اگه یه اعتیاد و ترک کردی و علائم بدی پیدا کردی یه رفتار رو ترک کردی و علائمی پیدا کردی، خودش یه علامته خاصه. باز میگم این دوتا خیلی فیزیولوژیکن. و به نوعی با اون اثر مستقیم مواد گره خورده، برای همین که میگم این سنتیه و هنوز مدرن نشده.withdrawal symptoms that result from stopping from addictive behavior . انجام رفتار به میزان یا مدت بیش از آنچه مد نظره… یعنی شما تصمیم داری یه کاری بکنی ولی بیش از اون انجامش میدی. مثلا میگه من فقط نیم ساعت اینترنت کار کنم و بعد یه دفعه میبینی شد چهار ساعت. من فقط میرم یه دونه کفش بخرم بعد میرید میبینید چند میلیون تومن فقط لباس خریدید. من فقط قراره فقط فقط قراره یه استکان مشروب بخورم، بعد میری میبینی طرف دو بطری مشروب سنگین خورده. پس اینم یه علامت دیگه‌ی رفتارaddictive . علامت چهارم: تلاش ناموفق برای توقف یا کنترل رفتار. Cut down addictive behavior. یعنی طرف سعی می‌کنه که متوقف کنه، سعی می‌کنه دیگه نره اینترنت، سعی می‌کنه فیسبوکشو ببنده.. باز دوباره دو سه روز بعد میره شروع می‌کنه. مشروب و میذاره کنار میگه دیگه نمی‌خوام بخورم ولی بعد دوباره میره طرفش. به هر دلیلی ها مهم این نیست که آیا حالش بد میشه؟ ارادش رو نداره.. تصمیمش عوض میشه، مهم نیست، به هر دلیلی تصمیم می‌گیره بذارم کنار ولی موفق نمیشه. دوباره اون کار رو تکرار میکنه. این خیلی علامته مهمیست ،خواهیم دید.. صرف زمان و منابع زیاد برای آماده‌سازی رفتار . یا رهای از عوارض اون . پول خرج میکنه.وقت میذاره، از کارش میزنه، به نظر میاد یه جور اولویت مهمی شده، مرتب و مرتب داره بابتش هزینه می‌کنه، مرتب و مرتب داره بابتش در واقع پول خرج میکنه.. و به نظر میاد این اثر مهمی در شناسایی اعتیاد داره. طرف داره از خرج زن و بچش میزنه .. از کار مفیدش می‌زنه برای اینکه به اون رفتاره برسه.عامل شیشم. نه تنها داره خیلی خرجش می‌کنه بلکه داره خیلی از فعالیت‌های مهم زندگیش رو به خاطر اون رفتار اعتیادی ول میکنه مثلا می‌بینی دیر میره سر کار، فرصت‌های شغلی رو داره از دست میده، معلق سازی و رها کردن فعالیت‌های مهم زندگی به خاطر رفتار اعتیادی. یعنی می‌بینی که حتی مثلا توی ختم عزیزانش شرکت نمی‌کنه، جشن تولد بچس نرفته، جشن فارغ‌التحصیلیش نرفته، امتحانش رو خواب مونده.. چرا ؟ داشته ورق بازی می‌کرده، داشته مشروب میخورده. پس از دست دادن یا اشکال در فعالیت‌های مهم. عامل هفتم: اینم علامت مهمیه.. با وجود این که اون رفتار داره بهش ضربه می‌زنه بازم داره رفتار رو ادامه میده . استمرار رفتار با وجود عوارض و عواقب مشکل ساز. جریمه شده باز داره ادامه میده، شغلش و از دست داده باز داره ادامه می‌ده، همسرش می‌خواد ازش طلاق بگیره باز داره ادامه می‌ده، ورشکست شده داره ادامه می‌ده، اینقدر دیر رفته سرکار توبیخ شده حتی مشرف به این که بندازن جریمش کنن، اخراج کنن، زندان بفرستنش باز به مصرفش ادامه میده. به عبارت دیگر هر چقدر عوارض منفی پیدا میشه بازم اون مجاب نمیشه که من باید رفتارم رو متوقف کنم. پس یه آدمی که میبینی پاش به دادگاه کشیده بازم بساط قمارش رو جمع نمیکنه یا درگیر روابط جنسی هست، که با وجود اینکه چندین بار اومده بیماری عفونی گرفته، داره مشکل ادراری پیدا می‌کنه، بازم داره ادامه می‌ده این نشون میده که یه جای کار می‌لنگه. اون رفتار دیگه جنبه ی عادت نداره. جنبه ی اعتیاد داره. پس شما هفت اصل رو دیدید که DSM با اجماع از صاحب نظران حوزه‌ی اعتیاد اونها رو به عنوان تعاریف اعتیاد قید کرده. من تعاریف رو کلا تو یک اسلاید دارم و گفتم لازم نیست همه‌ی این‌ها باشه، چندتاش باشه کافیه. این فارسیش و اینم انگلیسیش. ولی گفتم اعتراضی که من دارم اینه که این دو علامت که خیلی فیزیولوژیکه، اون بالا گذاشته.. خواهیم دید که امروزه از اهمیت اونا خیلی کاسته شده. خب چند پدیده دیگه هم هست که می‌گن جز علائم اعتیاده. اینا رو دیگه DSM نپذیرفته. ولی به نظر میاد اتفاقا اون تئوریسین‌های رواندرمانی اعتیاد، تئوریسین های اجتماعی اعتیاد خیلی به اینها اعتقاد دارند. مثلا یکیش اینه میگن اگه به خاطر رفتاری داری دروغ میگی احتمالا اعتیاد داری. قانون خیلی قشنگیه. من فکر کنم این رو در در خانواده ها، در مشاوره‌هاتون به کار ببرید. مثلا شما خیلی موارد هست که میمونی این علائم در مورد یه نفر مصداق داره یا نه ! به راحتی نمی‌تونی بگی این نمراتش افت کرده، زنش طلاق می‌خواد، تقصیر حشیششه یا واقعا زنه ناسازگار بوده، ازدواج از روز اول خوب نبوده، این علاقه به درس نداشته، شرایط اقتصادی بده، تورم بالا است، بیکاری زیاده خب اینم تحلیل نیرو شده. آیا این تقصیره حشیشه ؟ یا تقصیره اعتیادشه؟ میگم این علائم رو شما می‌بینید، خیلی قشنگ DSMاینارو نوشته. ولی تو اجراش یه جاهایی شک میکنیم. حالا یه هرویینی که کنار خیابون افتاده خیلی راحت این علائم رو توش میبینی. ولی یه نفری که مثلا ماهی سه بار داره مشروب می‌خوره، یه بارم حالا در حین مشروب خوردن و مستی تصادف کرده ولی افسر اومده گفته این مقصر نبوده، خانمشم بعضی موقع‌ها یه عناد خاصی با مسئله‌ی مشروب خوردنش داره شما میمونید. آیا این معتاد به مشروب؟ alcoholic ؟میگن که نه..یه صفتی که میگن خیلی خوب کمک می‌کنه اینه.. اگه به خاطر رفتاری مرتبا داری دروغ میگی احتمالا اعتیادیه. یعنی رفتارهای غیر اعتیادی افراد راجبش دیگه خیلی دروغ و پنهان‌کاری و لاپوشانی و اینا انجام نمیدن.. کجا بودی؟ هیچی رفته بودم یه جایی کار داشتم … چرا دیر اومدی ؟ ماشین خراب شد. چرا پول کم آوردی؟ هیچی صندوق دخل مغازه رو زدن در نتیجه من مجبور شدم از جیب خودم بیارم. درصورتی که در پشت اینا مساله اینه که پول دادم مواد، داشتم مواد میکشیدم، تو راه افسر منو گرفته و.. پس اگه دروغ زیاد راجبه یک رفتار میگه احتمالاaddictive . اینو در واقع social psychologist ها خوب نشون میدن و یه قانون طلایی ، یه قانونیه که آدم میتونه کلاه خودشو قاضی کنه. ببین واقعا اینترنت داری کار می‌کنی اینترنت addict یا اینکه نیستی؟ میگه اگه ازت پرسیدن داشتی چیکار می‌کردی ؟ راستشو میگی یانه؟ هیچی داشتم اینترنت کار میکردم، داشتم ورق بازی میکردم، داشتم فال می‌گرفتم، آنلاین داشتم سولیتر بازی میکردم. اینارو میگی؟ یا میگی که نه پروژه دارم .. بی‌زحمت اینجا نیاید.. دخالت نکنید . اگه داری مرتب راجبش دروغ میگی احتمالاaddictive . عامل بعدی میگن preoccupation . معتاد ها با اون رفتار خیلی اشتغال ذهنی دارن. نه تنها زیاد انجامش میدن، خیلی بهش فکر می‌کنن.. مثلا قماربازا فکر و ذکرش اینه که کی آخر هفته میشه بریم شمال دوباره ورق بازی کنیم؟ اونایی که sex addict فکر و ذهنشون اینه که پارتنر بعدیشون کی خواهد بود؟ آیا بهم زنگ می‌زنه؟ نمیزنه؟ آیا این جور میشه؟ نمیشه؟ این هفته رو چیکار کنم؟ و همیشه هم داره به اون فکر میکنه.. سر کلاس که داره درس گوش میده هم.. اون خانمی هم که shop addict . سر کارش هم همش تو این فکر که اون کفش جدید رو مغازه آوورده یا نه؟ قرمزشم داره یا نه؟ اون گفته بود سایز پای من این هفته میاره.. یه هفته‌ست که همش دارم از جلوی مغازه رد میشم ببینم میاره یا نه… یعنی اشتغال ذهنی اینم علامته. علامت سوم: اینو بیشترنظریه پردازان داینامیک، روان پویا در مورد اعتیاد میگن. رفتار اعتیادی خلق طرف رو تنظیم میکنه مثلا اگه شما .. ادامه دارد…