شماره 192: از بیت المقدس یا اریحا

عرض سلام دارم خدمت شما دوستان و علاقه مندان عزیز یک پژوهش ماندگار و کلیدی دیگر رو با هم دنبال می کنیم من امیدوارم از طریقه ارائه این پژوهش ها در قالب در واقع فایل های کوچیک بتونم به برخی از سوالات شما سوالاتی که مطرح است در مورد مسائل کلیدی که شناختی مثل مقوله شخصیت اراده ازاد تصمیم گیری و موارد مشابه به تدریج از طریق اینها پاسخ بدم پژوهش کلیدی که این نوبت براتون در نظر گرفته ام باز یکی میشه گفت کارهای کلاسیک بسیار مشهور و تاثیرگزار در تفکر اواخر قرن بیستم هست و هنوز که هنوزه در واقع تبعات آن رو در علوم شناختی روانشناسی و اجتمایی و حتی فلسفه میبینم اسم پژوهش هست در واقع از بیت المقدس تا اریحا و مطالعه کلاسیکی هست که توسط Darley و Batson انجام شده حالا من بیشتر راجب این پژوهش صحبت خواهم کرد سال انجام پژوهش 1973 هست حالا وجه تصمیه این پژوهش چی هست وجه تصمیه پژوهش حکایتی است انجیلی که در انجیل لقا وجود داره که حضرت مسیح از ایشان سوال میکنند که درواقع همسایه کی هست، فرد خیر کی هست، در مورد افراد در واقع نودوست سوال میکنند و پاسخ حضرت این بوده حکایتی رو نقل میکنه که میگه فردی از بیت المقدس که البته اصطلاحات اونا به کار میبرنJerusalemاست هنوز قبل از اسلام که داشته به سمت جریکو اریحا میرفت راهزنان در راه به او حمله میکنن وسایلش رو می دوزدن لباس هاشونو میدوزدن او رو مجروح میکنن کتکش می زنن و نیمه برهنه اونرو در مسیر راه رها میکنند ابتدا یک کاهن یکpriest میاد رد بشه توجهی نمیکنه به این فرد کمکی نمیکنه و رد میشه بعد یکی از اهالیه در واقع قوم لاوی یا لوی مراجعه میکنه یک Levittکه باز هم اون کمکی نمیکنه و لازم به ذکر این دو نفر از برجستگان اون منطقه بودن یعنی از قوم هایی مشهور و نسبتا مرفه بودن تا اینکه یکی از اعضا یه قوم سامری که با سامرا اشتباه نکنید سامریا در واقع منطقه ای است نزدیک فلسطین و یک قومی در اونجا زندگی می کرده که اونا سامریون یا Samaritanهم میگویند و این حکایت به حکایته سامری نیکوکار یا Good Samaritanمعروفه میاد اونجا زخمهای این فرد رو درواقع بهش رسیدگی میکنه روغن میماله بهش توجه می کنه او رو بر مرکب خودش سوار میکنه و به یک مهمان خانه نزدیک اونجا میبره دو دینار به صاحب مهمان خانه میده و میگه از این فرد پرستاری کن این در راه دیدمش این مجروح شده بود و من که بر گشتم اگر هزینه های بیشتری هم برای او کردی هزینه ی خوراک و پرستاری اینها من اونهارو تقبل خواهم کرد و در واقع حضرت مسیح به پیروانشان اشاره میکنند که وقتی ما میگیم همسایه این و یک فرد نیکوکار این ویژگی رو داره حالا چرا این دست مایه پژوهش شد Darley و Batsonاین رومیخواستن ببینن که در واقع کیا هستند که به غریبه ها کمک می کنند و در واقع چه صفاتی در افرادی هست که که به اونهایی که در راه افتادند دست اونهارو میگیرند و حمایت می کنند شما الانم فکر می کنم در جامعه خیلی با این صحنه ها مواجه اید که مثلا یکی تصادف کرده یکی وسط راه ماشینش خراب شده خیلی ها بی تفاوت رد میشن مثل اون کاهن یا اون Levitt اون لاوی در صورتی که بعضیا توقف میکنند و در واقع به اون فرد کمک میکنند که امروزه در فرهنگ و زبان انگلیسی و غربی هم به اینهاGood Samaritan میگن یعنی سامری نیکوکار سامری درستکار و سامری خوب ودرواقع بحث اینا این بود که چه چیزی هست که اون کمک کننده ها رو از غیرکمک کننده ها متمایز میکنه. حالا این بحث توی کتاب Talking Tosalses هم مطرح شده و من همونطور که بهتون قول دادم بهتون گفتم درمورد اراده آزاد مسئله مسئولیت، مسئولیت اخلاقی بیشتر و عمیق تر باهم به بحث بپردازیم فکر کردم باید با این پژوهش آشنا بشید،،پژوهش مشهوریه یعنی اکثر شما احتمالا اون رو شنیدید، مولفین اصلی پژوهشگران اصلی یکیشون John Darleyبوده John Darleyیک روانشناس برجسته بوده و اسم پژوهش هم اگر دلیلش رو بخواید این بوده From Jerusalem to Jericho Study on situational and personality variables که در ژورنال پرسنالیتی درسال1973چاپ شده، ترجمه عنوان از همون بیت المقدس تا اریحا هست یک مطالعه بر روی متغیر های موقعیتی و شخصیتی در رفتار کمک کننده یا رفتار نیکوکارانه. دقت بفرمائید این عنوان خیلی گویاست. یعنی بنظر میاد اون چیزی که باعث میشه ما به یکی کمک کند درواقع صفات مارو میسازه شخصیت مارو میسازه یا موقعیتی است بهش میگن situational یا سرشتی است بهش میگنdissertational و این تقابل الان 50.60سال که در روان پزشکی، روانشناسی بالینی، نظریه شخصیت، علوم شناختی ادامه داره. یعنی اون جیزی که شما هستید مال اون جاییه که وایسادی یا توی نهادت سرشتت یه صفات پایدار و مقاوم است، کدامش. نویسنده دیگه Daniel Batsonکه من امیدوارم در فرصت های آتی بتونیم با آثار ایشون بیشتر آشنا بشیم در زمینه نیکوکاری، کمک به همنوع و مقوله ریا و تظاهر hypocrisy پژوهش های خیلی خوبی داره و یکی از کتاب های 2015هست که من هنوز فرصت نکردم نگاه کنم امیدوارم بتونم این رو بخونم مرور کنم و خلاصه اش رو براتون بگم میتونه خیلی جالب باشه. Forms of moralityاشکال اخلاق چیه و همینطور که میفهمید و حدس میزنید هم Daniel Batsonهم John Darleyبه نظریات کلاسیک اخلاقی یه مقدار انتقاد دارند اینکه شما خیلی راحت آدمارو به اخلاقی، غیراخلاقی، درستکار، صادق، نادرست اینا تقسیم میکنید معتقده به این راحتی هام نیست و ما عناصر موقعیتی، فشار های پنهان اجتماعی و عوامل ناخودآگاه رو دست کم گرفتیم به همین دلیل این با بحثی که الان حریان داره Beaufort Foyntکه کتاب John Barkرو دارم مرور میکنم هم به نوعی مربوط خواهد بود خب این پژوهش چی هست پژوهش در دانشگاه Princeton صورت گرفت و درواقع بر روی دانشجویان و داوطلبان از دانشکده الهیات و درواقع صورت میگیره تاریخ دقیق انجام پژوهش 14تا16دسامبر 1970هست یعنی این ها توی سه روز این حجم نمونه رو جمع کردن و سه سال بعد نتیجه رو اعلام کردن این بر روی 40دانشجوی رشته الهیات صورت گرفته داستان چی بود به این دانشجویان گفتند که قراره ما سخنرانی ضبط بکنیم یه جیزی حدود مثلا سه تا پنج دقیقه برای ما سخنرانی بکنید از نیمی از اینها خواستند که سخترانی درباره رشته باشه اینکه این رشته الهیات این حالت که یراره شما جی بشید واعظ بشید چه ویژگی هایی داره چه کارهایی باید انجام بدید و درواقع در این رشته فرصت های شغلی چی هست این میشه درواقع گروه کنترل و نیمی دیگه ازشون خواستند که درواقع درباره کمک به همنوع و همین حکایت سامری نیکوکار که در انجیل لقا آمده صحبت کنند یعنی ببینید درست تو هدف زدن یعنی اگه شما بخواید با همون مقوله زمینه سازی یا فعال کردن طرحواره ها نگاه کنید گفتن که شما میخواید راجب همین حکایت وچند وچونش یعنی درواقع درس اخلاقی از این مسئله سامری نیکوکار سخنرانی کنید. منتها در اون لحظه آخر به این افراد میگن جای ضبط کردن و اون سخنرانی عوض شده، ببخشید شما باید به سالن مجاور یرید و درواقع دستکاری اصلی این پژوهش این بوده به یه عده میگن که ببخشید الان اطلاع دادن که خیلی دیر شده اون گروه خیلی منتظرن دارن میرن اگه میشه سریع خودتو برسون اونجا این میشه عجله زیاد برای یک سوم دیگه شون پس ببینید درواقع سه دسته شدن عملا اون دو دسته خودشون سه دسته دیگه شدن به یه عده گفتن عجله متوسط مثلا گفتن همین الان راه بیوفت چون همین الان اونا منتظرن و به یه عده دیگه گفتن خیلی خب تا چند دقیقه دیکه راه بیوفت اینم آدرس همون دپارتمان یا ساختمونه روبه رو هست مثلا اتاق فلان برو اونجا و بی زحمت فایل خودتو ارائه بده ما داریم پژوهش میکنیم درمورد همین دیدگاه های شما درمورد سامری نیکوکار یا رشته الهیات که دارید پس میبینید که افراد این دستکاری اصلیشون بود که ببینن عجله چقدر روشون موثره و این سخنرانیه و اینکه میخوای راجب کمک به همنوع سخنرانی کنی یا راجب رشتت درکنار این از افراد تست های شخصیت و تعدادی سوال درباره مسائل نیکوکاری و باور های مذهبی و… هم ازشون پرسیدن اومده بودن یعنی که بیان ببینن جنبه های سرشتی شون چیه، باور های شخصیتی شون چه رفتارهای شخصیتی شون چیه. منتها باز یک ترفند خیلی جالب داشتن همین که داشتن میرفتن دم این دانشکده جدید که برن اونجا ضبط کنن حالا با عجله کم، متوسط یا زیاد یکی از هم دستان پژوهشگران در قالب یک فرد بیمار حالا من کقتم این عکسم خودم انتخاب کردم اونجا دولا شده بوده که ببینن در اون هوا، دسامبر هم هست هوا سرده، در اون هوا چگونه بوده و به محض اینکه اون دانشجوها نزدیک هم میشدن یکی دوتا تک سرفه ام میزده و بعد اونچه که این ها میخواستن بسنجن این بوده که چقدر به یه نفر کمک میکنه، صفر یعنی اینکه اصلا کمک نمیکنه همینجوری میاد رد میشه، یک اینکه نگاش میکنه همچین با تعجب نگاش میکنه و رد میشه، دو یعنی میپرسه آقا چطوری، عمو چطوری چرا سرفه نیکنی، سه یعنی به یکی دیگه میسپاره به یکی دیگه که اقا اینجا مریض افتاده و چهار دیگه اون سامری نیکوکار میشه کمکش میکنه و دستشو نیکیره که اقا بیا بریم تو ببین دقیقا اینجا دارن روایت سامری نیکوکار رو پیاده میکنن ببینن عکس العمل چیه جواب اینجاست تو این اسلاید و اسلاید بعد چیز جالبی که درآوردن اینه که خب آره اگه سنخرانی با کمک کردن میخوان بکنن درواقع دارن درمجموع بیشتر کمک میکنند2.26یعنی نمره دهی حالا این نمره دهی اعشارم داشته از لحاظ نمره دهی درصورتی که اونی که میخواد درمورد فعالیت های شغلی سخنرانی کنه 1.33درمجموع کمک میکنند این یه نکته حالا نکته جالب بعدی که نیگه اینه که برخی از این ها که سخنرانی بوده درمورد سامری نیکوکار ببینید میانگین نمره2.24حتی گاهی پا گذاشتن روش یا لگد زدن روش که برو کنار من عجله دارم که برم درمورد کمک به همنوع سخنرانی کنم یعنی اصلا فعال نشده براش که بنده خدا کمک مردن همینه دیگه چیز دیگری که بیش ازاین سه کروه رو متمایز کرده بود این بود که عجله زیاد داری، عجله متوسط داری یا بدون عجله هستی ببینید این خیلی تفاوتش بیشتر از اون بود که بخوای بری راجب نیکوکاری سخنرانی کنی یا راجب رشتت اونیکه اصلا عجله نداشت متوسط کمک کردنش3.14بوده درصورتی که اونی که عجله زیاد داشته متوسط کمک کردنش 1بوده یعنی ببینید خیلی تفاوت ایجاد کرد و کلا گروه بدون عجله جه اونهایی که سخنرانیشون درباره شغل بوده چه درمورد سامری 3بوده نمرشون درحالی که عجله زیادیا 0.7بوده نمرشون تقریبا نیمی شون اصلا توجه نکردن با سرعت اومدن از کنارش رد شدن و وقتی اومدن اینا همبستگیشونو اندازه گرفتن چیز جالبی که متوجه شدن اینه که عجله کردن یعنی اینکه درعجله هستی یا در عجله نیستی بیشترین پیش بینی کنندگی رو داشته با اینکه که کمک کنه یا نه سخنرانی نوعش همبستگی داشته ولی همبستگیش اندازه اینکه تپ عجله هست ییا تو عجله نیستی نبوده تقریبا نصف اون بوده و از همه جالب تر اینکه صفات شخصیتی افراد هیچ ارتباطی با کمک کردن نداشته این اسلاید درمجموع اسلاید ها شماره43هست اون اسلاید قبلی هم شماره42بود شما حالا یذره اینجوری نگاه کنید که ما حالا تو جاده این داره کمک میکنه، همه چه ادم خوبی بود چه ادم بی تفاوتی وای چه مردم بد شدن او چه ادم درستکاری بود واقعا اونو باید طلا گرفت درصورتی که اون نشون داده بود که به یکی کمک میکنه یا نه بیش از اونی که اصلا از سرشت شما برخاسته باشه از به سرشت هم برمیگرده قطعا ما آدم های خوب و بد داریم نمیشه به همین راحتی ازش گذشت اون لحظه به یکی کمک میکنی بیشتر عوامل محیطی زمینه ساز هست مثلا اکه عجله داری احتمال اینکه کمک کنی دیدی تقریبا یک سوم شده بود درحالی که اگر عجله نداری دستت بند نیست احتنال کمک کردنت هیلی بیشتره یعنس تو ذهنت جی هست داری به سخنرانی فکر میکنی میکنی در چه زمینه ای پس اون چیزی که این پژوهش دامن زد بهش این بود که اون زمان دهه60.70خیلی پررنگ بود اینی که رفتار ما بیش از اینکه از سرشت و از ذات و نهاد ما برخاسته باشه از عوامل موقعیتی برمی‌خیزه به این دیدگاه درنظریه روانشناسی در نظریه روان پزشکی میگن Correlationیعنی فکر کنم متوجه هستید این Correlationاز رویه الان روانشناسی و روان پزشکی هست درتضاده مثلا شما همه رو میبینید میگی این اختلال شخصیت داره این بیماری رو داره درحالی که خیلی از ما غافل از تفاوت های بین فردی ناشی از عوامل پنهان محیطی و موقعیتی است توی کتاب John Barkهم بهش اشاره شده و دو کتاب دیگه هست که من امیدوارم این هارم بتونم سر موقعیت مناسب بگم فلاسفه Mark Alfamoو فیلسوف هست Sicherism درواقع موقعیت گرافی شناختی و کاراکتر Cognitive situations اسمش ببینید لرزه به اندام آدم میندازه یعنی شخصیت یک کاراکتریعنی شخصیت یک سازه خیالی اخلاقی است. خب اینم از این مقاله.