شماره 21: نگاه اولیه به اصول درمان اعتیاد

… یه جوری معانی اثرات مواد با اعتیاد مخلوط شد، یه جوری این وسط گفتن اعتیاد یعنی خب.. اثرات مزمن مواد دیگه.. در طولانی مدت یه ماده در شما اثر کنه، اثراتش میشه اعتیاد. پس اعتیاد به نوعی یعنی اثراتی که یه ماده‌ی مخدر در مدت طولانی روی بدن و روان شما ایجاد میکنه. یه نوعی باعث شد مواد، سمی ، مخرب یا حتی شیطانی در ذاتشان تلقی بشن و ما این رو می‌بینیم حتی هنوز به صورت برجسته در سیاستمداران، در پزشکان هست. مثلا کدوم ماده خیلی خطرناک ؟ میگن هروئین . یا کرک یا کروکودیل. مثلا یه ماده‌ی جدید اومده اثلا اون خیلی خطرناکه. تا بری طرقش معتاد میشی. بدنت پوک میشه می‌ریزه دور . یا اصلا نمی‌تونی در مقابلش مقاومت کنی یا حتی معتقد بودن اکسپوز شدن یعنی مواجه شدن با خود ماده خطرناک و من حتی از خیلیا شنیدم که یه جوری معتقد بودن آره مثلا تو چای یه نفر تریاک بریزی معتاد می‌شه.. اگه مثلا ما تو محیطشون ببریم مواد پخش کنیم اینا بعدا گرفتار می‌شن. ببین یه جوری مثل بمب شیمیایی فرض میشه. که آره حتی یه سری نظریات پارانوییدی هم بوده مثلا ما شنیدیم فلان دختر اومدن معتادش کردن . میگی چه جوری معتادش کردن؟ میگه خودش حواسش نبوده خرد خرد بش تریاک دادن. یا من شنیدم یسری دانشجوی از خدا بی خبر یه دفعه معتاد کرده. چجوری معتاد کرده ؟ هیچی مثلا اومده بوده خوابگاه تو غذای اینا مثلا مواد ریخته. یعنی در واقع این باوری که اون ماده بیاد تو بدنت اتوماتیک معتاد می‌شی، چون میاد مغزتو خراب می‌کنه خیلی رونق داشت. و خیلی طرفدار داشت. پس اهمیت زیادی به وجود ماده و مصرف او داده میشد. برای همینم هست که شما هنوزم که هنوزه می‌بینید.. آزمایشگاه، بررسی کنیم ببینیم ادرارش مثبته یا ؟ شما جالبه میدونید تست اعتیاد در این مملکت مترادف شده با آزمایش ادرار ، یعنی اگه کسی ادرارش مثبته یعنی داره مواد مصرف می‌کنه میگن معتاده. بعد که طرف میره آزمایش منفی نشون میده میگه دیدی گفتم معتاد نیستم. این آزمایشم منفیه. ببین این این نظریه از کجا اومده!! درسته.. شما اگه بخوای ببینی یه نفر مثلا septicemia داره میری کشت خون میدی.. اگه خونش منفی بود، کشت کردی و هیچی توش نبود میگی درسته.. septicemia نداره.. الحمدلله ولی اگه دیدی مثلا گفتن تعداد زیادی باسیل توش رشد کرده، نمیدونم تعداد زیادی استریوسکوپ توش دیده شده.. میگی septicemia داره! عفونت داره. اینم مثل همونه یعنی میرن آزمایش ادرار میدن. یا حتی این جملات رو شما زیاد میشنوید ..یه جا گیرش انداختیم بردیم دستشویی ازش نمونه ادرار گرفتیم و مثبت بود.یارو معتاد بود. برابر شدن از این نظریات کلاسیک اومده. خیلی مهمه ما این رو بدونیم دوستان عزیز. اگه تو جمع شما که دارید CD رو نگاه می‌کنید روانشناس، روان‌پزشک است برای شما خیلی بیشتر مهمه. چون اعتیاد واقعا این نیست. یه راه حل دیگه هم مطرح شد، یه نتیجه‌ی دیگه هم داشت . اگه میخوای یه نفر اعتیادش خوب شه، باید از مواد دورش کنی. همونجور که یه عامل سمی، عامل میکروبی، میاد روی بدن شما شما رو مسموم می‌کنه، اگه اون عامل و از طرف دور کنیم اون طرف باید خوب بشه دیگه . پس برای همینه که شما می‌فهمید که چرا از همون زمان این تفکر شکل گرفت که معتادا رو ببریم یه جایی که مواد بهشون نرسه. که خودبه‌خود خوب شن دیگه . اون اثر سمی که مواد داره از تو سرشون بیوفته. یه اصطلاح قشنگم هست میگن دیتاکسشون کنیم. یعنی سم زدایی کنیم. ببین یک جمله‌ی قشنگ هست که از دوست و همکارمون ، آقای مهندس دژاکام شندیدم ،ازش یادی کنیم اینجا رییس کنگره 60. اون میگه معتاد را مار نزده است که او را می‌خواهید سم زدایی کنید ! قشنگ فرموده..تجربی فرموده.. مار یکیو میزنه مسموم میشه با اینی که هروئین رو یکی میزنه و معتاد می‌شه یه مفهوم نداره..فرق داره.. در صورتی که آدم به نگاه ساده انگارانه میگه،خب همونه دیگه.. کوکائین میزنی، قاطی میکنی، توهم میزنی معتاد میشی. از اون ور هم ،مار میزنه بهت،عقرب میزنه بهت مسموم میشی. خب برای این که مار نزنتت باید مار رو از محیط دور کنی. یا اگه زدتت باید بری زهرشو بگیری.. دیتاکست کنن.. سم زداییت کنن.. همین مسئله هم در طب اعتیاد دیده شده.. آدمارو می‌بریم یه جا میخوابونیم سم رو از بدنشون در میاریم. حالا یا یه ماه -دو ماه- شیش ماه- یه سال دور نگهشون می‌داریم، مثل کمپ.. اردوگاه.. زندان یا اینکه میایم مثلا خونشون رو عوض کنیم یا این که ترکیباتی بدیم که زودتر اون ماده از بدنشون دفع بشه. پس این یه نکته‌ی دیگه‌ای بود که ما در طب اعتیاد با اون نگرش biomedical naive دیدیم . آدما رو از مواد دور نگهداریم خوب میشن. پیشگیری هم یعنی مواد به آدما نرسه دیگه.چون اگه ماده بهت نرسه دیگه مشکل پیدا نمیکنی. خب در کنار این خیلی هم تاکید عمده بر ماده می‌شد ، وقتی شما اینقدر به رابطه‌ی ماده و اعتیاد اعتقاد دارید و معتقدید که اعتیاد چیزی نیست جز ماده زدگی، طبیعیست که شما خیلی دوست داری کاتالوگ درست کنی.. انواع مواد رو طبقه‌بندی کنی.. اثرات تک تک مواد رو شناسایی کنی .. من از خیلی از افرادی که در کارگاه‌ها شرکت می‌کنند در کلاس ها شرکت میکنن،ازشون میشنوم میگم که سوالاتتون چیه؟ میگن مثلا فرق تریاک با هروئین چیه؟آیا ترامادول هم اعتیاد میاره؟ مثلا اثرات اعتیادی ترامادول چه فرقی با اثرات اعتیادی مثلا کدئین داره؟ میبینی خیلی با ماده اشتغال ذهنی دارن.. آیا مثلا تریاک هم توهم میاره؟ شیشه با ریتالین فرقش چیه؟ آیا این دو تا از یه ماهیتن یا نه؟ خیلی به تفاوت‌های مواد معتقدند، در صورتی که در ادامه این مبحث شما خواهید دید، اعتیاد پدیده واحده. ربطی به اون ریزه‌کاری‌های مواد نداره. برای همین خیلی مهم نیست که اصلا بدونی اون ماده چیه؟ خیلیا میان یه پودری؛ گردی پیدا میکنن، میگن دکتر ما خیلی نگرانیم این چیه؟ بعد میگی مثلا این شاید کرکه.. میگن کرکه..وای!! ما خیلی نگران شدیم که کوکایین نباشه .. فرقی نمی‌کنه دوستان عزیز!!!! اعتیاد یه پدیده‌ی کلیست. برای همین خواهید دید که نوع اثر اختصاصی مواد اشاره خواهم کرد ، یک ارزش کوتاه مدت داره. یک ارزش درازمدت نداره. پس تاکید زیاد بر نوع ماده و علائم اختصاصی اون یکی از ویژگی‌های این نظریه است . بازم ما در کلاس‌های این رو شاهدیم بسیاری از عزیزانی که تازه می‌خوان وارد طب اعتیاد بشن، مرتب میان سوال می‌کنن که این ماده اثرش چیه؟ فرق این با اون چیه؟ آیا مثلا کشیدن تریاک با خوردن مثلا این فرق داره؟؟ آیا راست میگن نمیدونم لبای اینا اینجوری میشن؟ آیا راست میگن تریاکی ها خودشون رو میخارونن ؟ آیا راست میگن قند رو میاره پایین و کلسترول رو میبره بالا؟ اینا به نظر میاد فرعیه ، هسته ی اعتیاد رو تشکیل نمیده. خب پس نظریه سنتی خیلی ساده مدل همون biomedical ،نگاه کنید، یه ماده‌ای از دسته های هروئینه، بسته هرویین شما حل می‌کنید، تزریق می‌کنید، بعد معتاد میشین. بدبخت میشید.بعد دوباره هی میرید دنبالش دوباره تکرارش میکنی..دوباره بدبخت میشی. ببین خیلی شباهت داره به اون اسلایدی که من از رابرت کخ” به شما نشون دادم. دیدید؟ خیلی به اون شباهت داره. که باسیل رو به طرف تزریق میکنی،طرف سل میگیره، طاعون میگیره.. از اون طرف هم معتادمیشه. فرقش چیه.. و درواقع راهکار درمانی هم که مطرحه اینه: ماده به طرف نرسه باید خوب بشه دیگه،خیلی ساده. شما یه کاری کنی که ارتباط بین بیمار، معتاد و ماده اش قطع بشه باید سلامت بشه. و برای همینه که متاسفانه که هنوز که هنوزه در دولت مردان..این خیلی برجسته اس..یه جاهایی ببریم اینا رو از مواد دورشون کنیم.ترکشون بدیم. اصلا اصطلاح ترکشون بدیمه. سم زداییشون کنیم.. دورشون کنیم. اما فکر نکنید که اینی که ترکشون کنیم.. دورشون کنیم یه چیزی که فقط به ذهنه مثلا بعضیا تو ایران رسیده. وقتی نظریه ی biomedical اعتیاد تو اون سال‌های هزار و نهصدو بیست تکمیل شد، این داستان که ببریمشون یه جا ترکشون بدیم تمام دنیا طرفدار پیداکرد.باز جایی که بیش از همه پیشرو بود ،آمریکا بود. اونا اومدن مزارع ترک اعتیاد درست کردند ، نگاه کنید نوشته united states narcotic farm. مزرعه ی narcotic. معنیش این نیست که narcotic میکارن.. معنیش این بود یه سری مزرعه بود که از این در شما حس می‌کنید، مزرعه خیلی جای باصفایی نیست، یعنی فکر نکن یه جایی که میری اونجا خیلی خوبه.. سبزیجات هست.. مرغ و خروس هست.. گاو و گوسفند هست.. یه اصطلاحه،استعارس. Narcotic farm ” این درش.. و این طرفه به همراه پلیس داره میره اون تو… بزرگترین این رو در لکسینگتون کنتاکی ساختن ایالت کنتاکی ساختن.. شهر غول‌پیکری است.. که چند هزار نفر و می‌بردن اونجا یعنی تا چند هزار نفر می‌رفتن تو این مزارع نارکوتیک.هدف چی بود؟ اونقدر اونجا بمونی تا این اثرات مخرب مواد از کلت بزنه بیرون! پاک بشه.. یه سال، دو سال ، مدت طولانی. یعنی جد تمام این اردوگاه‌ها و کمپ‌ها مساله‌ی narcotic farm توش وجود داشت . و انقدر این مراکز بودن که تبدیل به شهر شده بودند. که بعدها تو سال‌های هزار و نهصد و هفتاد که ناکارآمدی اینا مشخص شد، اینا اکثرا تبدیل شدن به سازمان های دیگه ، مثلا یا زندان شدن یا شدن مراکز درمانی. ولی ببینید چه ساختمان‌های غول پیکری برای اینا ساختن . پس اونایی که فکر می‌کنن اگه ما معتاد هارو، بریم یه ماه ،دو ماه یه جا نگهداریم،خودبه خود میشن، چون از مواد دور میشن ..دارن اشتباه می‌کنن. دور نگه داشتن اینها از مواد ممکنه تاثیراتی داشته باشه ولی درمان قطعی اعتیاد نیست. خب تا اینجای کار ما با نظریه‌ی سنتی اعتیاد آشنا شدیم. شاید یه آنتراکت کوتاه… و بعد ادامه‌ی اون رو دنبال کنیم. قبل از اینکه به آنتراکت بریم ..بگیم چیشد؟؟ پس 1920 با اون جنونی که اینا رو ما می‌بریم یجا.. ادامه دارد….