شماره 244: آیا افسردگی من ژنتیکی است؟

خب عرض سلام دارم خدمت شما علاقمندان و دوستان عزیز فکر کردم یک مبحث دیگه رو به صورت دنباله دار وچندقسمتی خدمتتون ارائه بدم چون خیلی کاربری هست وخیلی سوال میشه وعملا هم برای درمانگران هم برای اون هایی که به نوعی با این مسئله در خودشون یا بستگانشون درگیرهستند سوال برانگیزه و اسم این مبحث روگذاشتم :آیا افسردگی من ژنتیکی است؟ چون شما به کرات اینو میشنوید پزشکان، روانشناسان،رسانه ها ، اینا همه به شما این رو میگن که مثلا فردی دچار بیماری روانپزشکی شده فردی دچار افسردگی شده ووقتی میپرسی این از کجا اومده؟خیلی صریح و مختصر و مفید میگن که ژنتیکیه، این ژنشو داشته و بعد بعضیا اعتراض میکنن میگن آخه تو فامیل ما که نبوده ما کسیو نداشتیم میگن که خب این ژن هاش خیلی پیچیدست وممکنه خب بعضیا مبتلا بشن بعضیا مبتلا نشن واین یک سوال جدی هست و خیلی از مراجعین خیلی ازحتی دانشجوها این سوال براشون مطرحه که چقدر این بیماری های روانپزشکی بخصوص افسردگی که یک درصد زیادی از مردم با اون درواقع دست به گریبان هستند، منشاء ژنتیکی داره ومن فکر کردم تو چند قسمت یکسری از مباحث رو خدمتتون ارائه بدم که یک دید روشن وعلمی وبروز در این مورد داشته باشید بخصوص حالا در عرایضم خواهم گفت که یک جنبشی راه افتاده که دیدگاه مردم رو اصلاح کنند متوجه شدند خیلی از اون چیزهایی که گفته شده خیلی از اون چیزهایی که ممکنه اینور اونور بشنوید اونجور علمی نیست ومیشه گفت مخدوشه و توی شبکه های اجتماعی هم که شما میدونید درواقع به اشتراک گذاشتن و نمیدونم.. ارسال بعضی از پست ها خیلی شایع هست میبینی یک ادعاهایی میکنند که باعلم منطبق نیست. پس چندجلسه ای درخدمتتون باشم حالا چه این مبحث ومباحث دیگه که این بحث رو دنبال بکنیم که آیا افسردگی من ژنتیکی ست؟ اگرشما مبتلا به افسردگی هستید چقدراین ژنتیکی هست؟ خب حالا یک دلیل دیگه ای هم که من این مبحث روشروع کردم اینه که در دنیا داره رواج پیدامیکنه که افراد برن نمره ریسک ژنتیکی خودشون رو بسنجند. به عنوان مثال حالا تبلیغ برای موسسه نیست من فقط از سایتشون رو استخراج کردم و بخصوص توی مقالات به این موسسه زیاد اشاره میشه 23and me . حالا شمابرید توسایتش میشه 23andme.com . واین 23 اشاره به 23جفت کروموزومی داره که انسان ها دارند ودرواقع یک موسسه ای هست که قیمت رو خیلی آورده پایین شما با $99 یعنی حتی $100 هم نه. بسته دریافت میکنید شبیه این که توش یک کیت هست یک مقداری از بزاغ (آب دهان) رو اونجا ارائه میدید بعد میزارید بعد میفرستید به اون موسسه اون موسسه میاد درواقع یک prsبه شما میده یک نیم رخی از ریسک های ژنتیکی(Polygenic risk score) وDNAشمارو آنالیز میکنه و به شما درواقع یک میشه گفت داده به صورت مجازی ارسال میکنه آنلاین که شما این رومیتونید توخودسایتش آپلود کنید یا توسایت های دیگه آپلود کنید و درواقع بفهمید که در معرض ابتلا به چه بیماری هایی قرار دارید. درواقع نمره ریسک شمارو برای بیماری های مختلف مشخص میکنه وجالبه وقتی که شما یکبار اینکار رو انجام دادید اون اطلاعات دست خودت میمونه و مرتب این بروز میشه اطلاعات دیگه نیاز نیست بزاغ مجدد بدی مثلا درسایت جدید مثل این نرم افزارها هست که میگن فرم جدیدش اومده اون رو دانلود کنید شما دوباره دیتای خودتو میدی و بعد میگن ها الان مشخص شده شما حالااستعداد فشارخون هم داری حالا علاوه بر استعداد فشارخون الان مشخص شده مثلا شما %30بیش ازمیانگین جمعیت ممکنه میگرن بگیری یا %60 ازمیانگین جمعیت ممکنه کمتر دچار ریزش مو بشی حالا من به قسمت پزشکی داخلی وعمومیش خیلی کاری ندارم ولی تو حوزه ی روانپزشکی این هم خیلی طرفدارپیدا کرده چون مثلا ژن هایی رو که استخراج میکنن میتونن به شما بگن که خب شما در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی هستی یاشما به نظرمیاد جزء منطقه پرخطر افسردگی هستی. حالا این ادعاهاییست که این شرکت میکنه و این شرکت ها هم دارن تعدادشون زیاد میشه قیمت و هزینه روهم دارن مرتب میارن پایین. خب الان من میخوام یک بحثی بکنم که خب از این قسمت شروع کنیم که واقعا وقتی میگن یکی استعداد ژنتیکی داره این یعنی چی؟و این استعداد چقدره؟ و کی بروز میکنه؟ این مبحثی ست که من میخوام به تدریج دنبال بکنم و بصورت فایل های مجزا خدمتتون ارائه بدم. توی این قسمت میخوام قبل از اینکه به این مسئله بپردازم به یک پدیده دیگری بپردازم که پیش نیاز یازمینه مبحث بعدی خواهد بود واونم اینکه اصلا اینی که شما فکر کنی دقت کنید به عرض بنده اینکه فکر کنی بیماری شما ژنتیکی ست یا نه آیا تاثیری درسیر اون بیماری داره یا نه؟ حالا بعضی از بیماری های داخلی میگن خیلی فرق نمیکنه چون باروان شما اونقدر تداخل نداره ولی اینی که شما احساس بکنی یک بار ژنتیکی برای پرخاشگری داری، یک بار ژنتیکی برای افسردگی داری، ممکنه استعداد حالت های اعتیاد و مصرف مواد الکلی داشته باشی آیا روی رفتارشما اثرمیزاره یانه؟ این یک حوزه ایست که خیلی داره به صورت جذاب داره پژوهش میشه ودرواقع قدم اول میخوایم اینو بررسی کنیم اینکه به من گفته بشه ببین این حالت غم و اندوهی که داری این دست خودت نیست توژن هاشو داری یا اینکه گفته بشه خب این عوامل غم واندوهی که داری زمینه سازهای دیگری داره به این دلیله به اون دلیله وبعد اونموقع بیان ببینن درواقع افسردگی شما چه ماهیتی پیدا میکنه. این یجوری به اون مبحث باور،تلقین و دارونماهم برمیگرده چون اشاره خواهم کرد که درواقع خیلی از اثرات دارونمایی یا اثرات باورهای اجتماعی به این برمیگرده که شما منشاء ناراحتی های خود آلام روانی خودت رو درچی بدونی. خب کار رو با چندتا مقاله ی جالب و تامل برانگیز شروع بکنیم. مقالاتی که دراین زمینه پژوهش کردندوحالا شما طراحی این مقالات رو خواهید دید. جذابه و نتایج غافلگیرکننده ای دارند. بیاین بااین شروع کنیم: Leibowitz 2017 ژونال consulting and clin psychology Testing positive for a genetic predisposition to depression magnifies retrospective memory for depressive symptoms. اگرشما آزمون ژنتیکیت برای افسردگی مثبت بشه خاطرات مشکلات افسردگی و علائم افسردگی شما اغراق میشه وبیشتر دیده میشه. حالا یعنی چی؟ببینید داستانش یک داستان جالبه یادتون هست گفتم درخیلی از این آزمون های روانشناسی حالا شما این کلیپ هارو گوش بدید ممکنه بعد ازیک مدت به آزمون های پژوهش های روانشناختی یک مقدار بدبین بشید اونم باز گفتم که معمولا یک پژوهش رو که میخوان انجام بدن این پژوهش برای استتار هدف پنهان پژوهشگرهست. توی این پژوهش هم اینکار رو کردند. همچین کیتی روبصورت رایگان به خونه داوطلبان فرستادند وگفتند که علاوه براینکه ما این رو رایگان به شما میدیم مثلا یک پولی هم به شما میدیم حدود$10 که شما این تست رو انجام بدید واین تست درواقع ارزیابی افسردگی شما هست. حالا من که اینجوری دارم میگم به این سادگی نیست چون طراحی پژوهش یک مقدار پیچیده هست. اولش از افراد خواستن که ما میخوایم ارزیابی صفات شخصیتی و افسردگی بکنیم،در وسط پژوهش گفتن اگر مایل باشید میتونید توی این قسمت هم شرکت بکنی این قسمت یک کیت به شما ارسال میکنیم که شما خودتون انجام میدیدو جواب رو توی کامپیوتر وارد میکنید وبعد ما به شما میگیم شما استعداد افسردگی دارید یانه. منتها دقت بفرمایید دوستان عزیز این کیت، کیت واقعی نیست؛ یک کیت فیکه، تقلبیه ودرواقع یک کیت سنجش قندخون هست ازهمون دیبسدیکای معمولی سنجش قند ادرار هست منتها یدونه از این هارو توی کیت گذاشتن به اضافه ی محلول دهانشویه. این محلول دهانشویه دارای گلوکزهست و شما میدونید این کیت های ادراری دیابت هم گلوکز ادرار رو میسنجه. به افراد این رو گفتن: گفتن خیلی خب شما خودت کیت رو باز کن دهانت رو چند دقیقه با این دهانشویه قرقره کن. هدف از این کار چی بوده؟هدف از این کار این بوده که یک مقدار گلوکز وارد دهان فرد بکنن یعنی خود طرف نمیدونسته البته دهانشویه یذره شیرین خواهد شد دیگه و بعدش این دیبسدیک رو داخل دهان بزار. خب حالا این چندتا فایده هم داره اگر طرف درواقع این تست رو انجام داده باشه اون دیبسدیک به رنگ قهوه ای یا سبز درمیاد ودرواقع اون پژوهشگرها میفهمن که طرف اون کار رو انجام داده و به خود فرد میگن که خیلی خب دیبسدیک شما سه حالت میتونه داشته باشه: سفیدباشه، قرمز یا صورتی باشه، قهوه ای یا سبز بشه. و شما این رو انجام بدید. افراد غافل ازاینکه فکر میکنن دارن استعداد ژنتیکی افسردگی خودشون رو اندازه گیری میکنن این کار روانجام میدن و طبیعی ست که اگر درست انجام بدن همه آزمودنی ها دیبسدیکشون قهوه ای یاسبز خواهدشد. حالا میگه اونایی که رنگ های دیگه رو توی سایت وارد کردن ما فهمیدیم درست انجام ندادن کیت رو اصلا نفهمیدن پس به همین دلیل اونارو دیگه آنالیز نکردیم. پس اونایی که درست انجام دادن وارد کامپیوتر کردن که آره ما درواقع قهوه ای شد یا سبز شد چون درواقع باید ایجوری میشد گلوکزدادی اینم درواقع هیچیزرو نمیسنجه ولی به افراد گفته بودن که این 5-Hydroxy indoleacetic acidرو میسنجه و این یک متابولیتی هست که بصورت ژنتیکی سطحش دربزاغ تعیین میشه و اونهایی که درواقع سطح پایینتر دارند بیشتراستعداد افسردگی دارند ولی طبعا همه اونهایی که درست انجام دادند گفتم که دیبسدیکشون قهوه ای یاسبز میشه منتها کاری که کردند اینه: به نیمی از جمعیت (چون این آنلاین انجام میشد دیگه؟)بعد از اینکه روی سبز کلیک کرد گفتن خب حالا ما میخوایم پردازش کنیم جواب رو به شما الان میدیم تو چند دقیقه بعد جواب رو میدادن که شما دارای ریسک بالای افسردگی هستی یعنی اونایی که سبز یاقهوه ای رو زده بودند. به نیمی دیگر از جمعیت عکس این رو میگفتن. میگفتن که خوشبختانه این نشون میده که شما دچار ژن افسردگی نیستید یعنی درواقع همون کار رو کردند هردوش فیک بوده منتها جوابی که به نیمی از جمعیت دادند این بوده که شما استعداد ژنتیکی دارید به نیمی دیگه گفته بودن استعداد ژنتیکی ندارید.پس شما متوجه شدید چکار کردن؟ اومدن به یک عده بصورت فیک گفته شماژن افسردگی داری به یک عده گفته ندارید حالا البته این روهم خدمتتون بگم این پژوهش ها انجامش خیلی ساده ست ولی کمیته های اخلاق خیلی سخت میگیرن که خب به یک نفر از الکی بگی تو ژن افسردگی داری چی میشه ؟ برای همین اینها تمهیداتی اندیشیده بودند که این حتما تا آخر بره که بخواد اون پول و وجه رو دریافت بکنه وبعداونجا بهش اعلام میکنند که عزیزمن این فیک بوده ما اصلا همینجوری به شما گفتیم و میخواستیم عکس العمل شمارو بسنجیم و درواقع هدف ما این بوده و اصلا این دیبسدیک هیچ ربطی این نمونه آزمایش بزاغ هیچ ربطی به ژن نداره. منتها بعد از اینکه اون خبر رو به گروه گفتن چندتا سوال ازشون کردند مثلا سوالش این بوده: آیا فکر میکنید درعمر خود حداقل دوره افسردگی داشته اید؟ وطرف از0 میتونسته نمره بده که نه اصلا نداشتم تا 4که قطعا داشتم. 1میشه احتمالا نداشتم 2نمیدونم 3اینه که احتمالا داشتم. واتفاق جالبی که افتاد اینه شما اگر نگاه کنید در اینجا شما چیز جالب متوجه میشید. وقتی به افراد گفته بودند که در واقع که آیا شما ژن افسردگی رو داری؟ میانگین نمراتی که اینجا دادند ببینید اینجا 4یعنی قطعا دارم 0یعنی قطعا ندارم مثلا 2تا3 این وسط قرار میگیره. اونایی که بهشون گفتن ژن نداری به طور متوسط نمره ای که کسب کردن 2 بوده و به اونهایی که گفتن ژن داری و درواقع ژنش رو داری 68/2 بوده. این آزمایش اول اینها بوده که برروی 429نفر انجام دادند.پس همینجا دقت کن این یافته ی خیلی مهمی رو داره به ما میگه. همینی که به شما بگن ژن افسردگی داری شما خاطرات خودت، گذشته خودت ودرواقع احساس های خودت رو به صورت سوگیرانه باخطای شناختی ارزیابی میکنی وببین 68/0 بیشتر احساس افسردگی خواهی کرد. خب پس این آزمایش اول این افراد شد حالا آزمایش های دیگری هم انجام دادن درکنار اون آزمایش یک کاردیگه هم کرده بودن. این یکی اهمیت داره. به یک عده علاوه براینکه گفته بودن شما ژنش رو داری ازشون خواسته بودن یک کلیپ 7دقیقه ای نگاه کنه که توی این کلیپ گفته بودن که ببین درسته شما ژنشو داری ولی ژن به معنی این نیست که شما دیگه مجبوری محتومی وحتما افسرده خواهی شداینا عوامل متعدد داره که باید بروز پیدابکنه با این حال میبینی با وجود اینکه اومدند درجریان فیلم آموزشی افراد رو دلداری دادن با این حال اینا نمرشون در مقایسه با اونایی که حس میکردن ژن ندارن باز کماکان بالاتر بوده. یک مختصری از اونایی که فقط بهشون گفتن شما ژنش رو داری نظرشون یذره تعدیل شده یذره بهتر شده ولی به حدی نرسیده. پس پیام دیگری که میگیریم اینه اصلا از صرف اینکه از دهن شما دربره که ببین مشکل تو ژنتیکیه ،باورهای افراد، نگرش افراد رو عوض میکنه و افراد متاسفانه خودشون رو افسرده تر از اونی که هستن درک میکنند حتی اگر پشت بند اون شمابیای براشون توضیح بدی که داشتن ژن سرنوشت شمارو به صورت معدوم تغییر نمیده. پس تا اینجای کار یک نتیجه میگیریم که این همچین چیزجالبی نیست به افراد بگی که شما ژن مشکل دار داری بخصوص توحوزه افسردگی وهمونطور که شما میدونید خاطرات ماروبه گذشته بازسازی میشه این یکی از ویژگی های ذهن ماست. یعنی به شما اگر بگن شما استعداد افسردگی دارید شما به گذشته خودت که رجوع میکنی میگی آاا راست میگی راست میگی من تودبستان، توی راهنمایی، توی دبیرستان خیلی گوشه گیربودم، پکر بودم و این نکته مهمی ست که باید درذهن داشته باشیم.